عبادت در كودكى
دخت گرامى رسول اكرم(ص) بر اين مطلب تاكيد داشت كه بچه ها را از كوچكى به انجام عبادت فرا خواند و آنان را به خدا پيوند دهد و بذر محبت و ارتباط با خدا را در كام آنان بيفشاند تا انجام تكليف براى آنان نه تنها رنج و مشقتى نداشته باشد بلكه با شوق و اشتياق به استقبال آن بروند.
بر اين اساس فاطمه(س) فرزندان خود را حتى به شب زنده دارى در حد توان و استعداد فرزندان عادت مى داد.
حضرت در شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان كودكان خود را به بيدارى و نخفتن وادار مى كرد. حضرت در روز بچه ها را مى خوابانيد تا كاملا استراحت كنند و غذاى كمترى به آنان مى داد تا بدين گونه زمينه بهتر و مطلوبترى از نظر جسمى و روحى براى شب زنده دارى داشته باشند. ایشان به حدى در اين كار قاطع بود كه نمى گذاشت احدى از اهل خانه خوابش ببرد و مى فرمود:محروم است كسى كه از بركات شب قدر محروم بماند. دعائم الاسلام, ج۱, ص۲۸۲.
گويا فاطمه(س) مى خواهد از دوران كودكى در قلب پاك فرزندان خود را به شيرينى عبادت آشنا كند تا در جوانى جذب جلوه هاى دروغين نشوند. اين روش تربيتى فاطمه(س) به عنوان يك سنت بسيار پسنديده و قابل اجرا در گفتار امامان معصوم(ع) نيز به چشم مى خورد. امام صادق(ع): ما فرزندان خود را از پنج سالگى به نماز فرا مى خوانيم و شما فرزندانتان را از هفت سالگى به انجام نماز وادار نماييد. وسائل الشيعه, ج۲, ص۱۲.
مسابقه و رقابتهاى سازنده
روبه رو ساختن كودكان با مشكلات و فراهم کردن امكان رقابت براى آنها موجب عزت نفس آنان مى شود. مسابقه از جمله ترفندهايى است كه روح مشكل ستيزى را در كودك, زنده نگه مى دارد. در جريان بررسى تاريخ زندگى امامان شيعه به مواردى از اين دست برمى خوريم كه تنها به نقل نمونه زير اكتفا مى كنيم:روزى امام حسن و امام حسين عليهماالسلام در يك مسابقه خطاطى به رقابت پرداختند. امام حسن(ع) گفت: خط من بهتر است و امام حسين(ع) گفت: آنچه من نوشتم, زيباتر است. سرانجام, هر دو جهت داورى مسابقه, خدمت مادرشان رسيدند. فاطمه زهرا(س) نمى خواست بچه ها آزرده شوند, بدين خاطر فرمود: به پدرتان مراجعه كنيد تا قضاوت كند. حضرت على(ع) نيز آنها را نزد پيامبر فرستاد و داورى بر عهده آن حضرت نهاد. پيامبر نيز داورى را به جبرئيل سپرد. او نيز به اسرافيل حواله داد, تا اينكه اسرافيل از جانب خدا قضاوت در اين مورد را به خود فاطمه(س) سپرد. حضرت زهرا(س) عرض كرد: خدايا چگونه ميان اين دو قضاوت كنم؟
به الهام حضرت بارى تعالى, صديقه كبرى(س) گردنبند خود را پاره كرده, دانه هاى آن را كه زوج نبود, بر زمين ريخت و سپس فرمود: هر كه بيشترين دانه ها را جمع كرد, از جانب من برنده خواهد بود. در اين صورت, بايد يكى در اين مسابقه پيروز مى شد, اما جبرئيل يكى از اين دانه ها را به دو نيم تقسيم كرد تا هر دو به طور مساوى دانه برداند. بدين ترتيب, اين مسابقه دو برنده داشت و هر دو در اين رقابت, پيروز شدند. وسائل الشيعه, ج۲, ص۳۰۹
رعايت عدل و انصاف در باره كودكان
رفتار هماهنگ و عادلانه و بذل محبت و توجه به طور مساوى به فرزندان, اصل سازنده اى است كه تا اعماق وجود كودك, اثر مى گذارد. در برخى از روايات معصومين(ع), سفارش شده است كه پدر و مادر از تبعيض و عدم رعايت انصاف, پرهيز كنند, بلكه عدالت و به يك چشم نگريستن را سرلوحه رفتار خانوادگى خود قرار بدهند. پدر و مادر نبايد در مواقعى مانند خريد لباس, هديه و پاسخ سلام, روح كودك را با مراعات نكردن انصاف, آزار دهند. ناگفته نماند, اينكه پدر يا مادر به يكى از فرزندان خود, علاقه ويژه و بخصوصى داشته باشد, تا حدودى طبيعى است و شايد خارج از اراده آنها باشد, اما نكته مهم و اساسى اين است كه نبايد اين علاقه ويژه در رفتار و عملكرد پدر و مادر تاثير گذارد, به گونه اى كه سايرين, متوجه اين علاقه و ارتباط ويژه شوند.نمونه هايى در زندگى خانوادگى حضرت زهرا(س) ديده مى شود كه نشانگر توجه و دقت نسبت به اين موضوع مهم مى باشد.روزى امام حسن(ع) نزد پيامبر(ص) آمد و اظهار تشنگى كرد, از پيامبر تقاضاى آب نمود, رسول خدا(ص) بى درنگ برخاسته و ظرفى برداشت و از گوسفندى كه داخل منزل بود, مقدارى شير دوشيد و به امام حسن(ع) داد. در اين هنگام امام حسين(ع) خواست تا ظرف شير را از برادرش بگيرد, اما پيامبر به حمايت از امام حسن مانع گرفتن ظرف از امام حسن(ع) شد. فاطمه زهرا(س) كه شاهد اين ماجرا بود, به پيامبر گفت: گويا حسن(ع) براى شما عزيزتر از حسين(ع) است. پيامبر فرمود: نه, هر دو برايم عزيز و محبوبند, ولى چون اول حسن(ع), تقاضاى آب كرد, او را مقدم داشتم. مناقب, ج۳, ص۳۸۵.
نمونه ديگر اينكه, روزى رسول گرامى اسلام(ص) امام حسن و امام حسين سلام الله عليها را بر دوش گرفته و آنان را مورد لطف و نوازش خود قرار مى دادند. در همان حال, آنها را به خانه آوردند و چون بچه ها گرسنه بودند, مادرشان زهرا(س) براى آنها نان و خرما آورد. پس از اينكه نان و خرما را خوردند, پيامبر رو به آنها كرد و فرمود: با هم كشتى بگيريد, امام حسن و امام حسين عليهماالسلام به درخواست پيامبر, كشتى گرفتند. حضرت زهرا(س) مى گويد: من ديدم كه پيامبر با جملاتى حسن را تشويق كرده, در صدد تقويت اوست, بدين خاطر, به پدرم گفتم:اى پدر بزرگوار! از شما تعجب مى كنم كه يكى را بر ديگرى ترجيح مى دهى, آن هم بزرگتر را بر كوچكتر! پيامبر فرمود: دوستم جبرئيل, حسين(ع) را تشويق و تحريك مى كند و من حسن را تشجيع مى نمايم. بحارالانوار, ج۴۳, ص۲۶۸
اهتمام فاطمه زهرا(س) به عدم تبعيض بين كودكان, قابل توجه و تامل است.
ارج نهادن به شخصيت كودك
نبايد فراموش كرد كه شكل اصلى و اولى شخصيت و منش انسان, از همان دوران كودكى, ساخته مى شود. از طرف ديگر, آثار وجودى هر شخصى از نقطه اى شروع مى شود كه به طور صد در صد تحت تاثير اطرافيان, بخصوص پدر و مادر قرار داشته است. در تعاليم دينى آمده است كه آنچه كودك در طفوليت مىآموزد, تا پايان عمر او را همراهى مى كند.
روزى پيامبر وارد خانه شد. فرمود: دخترم! امروز پدرت مهمان شماست. فاطمه جواب داد: پدرجان! فرزندانم حسن و حسين از من طعامى خواستند و من قادر به تهيه آن نبودم. پيامبر وارد اتاق شد و در كنار اميرالمومنين و امام حسن و امام حسين(ع) نشست. فاطمه همچنان متحير بود كه براى پذيرايى از رسول خدا(ص) چه بكند؟ در آن هنگام پيامبر خدا دستهايش را به قصد طعامى بهشتى براى فرزندانش به طرف آسمان بلند كرد. لحظاتى بعد, جبرئيل به نزد پيامبر مشرف شد, عرض كرد, من حامل سلام مخصوص خداوند بر شمايم. خداوند مى فرمايد: به على و فاطمه و فرزندان آنها بگو آنچه از ميوه هاى بهشتى ميل داريد, از من بخواهيد. پيامبر اكرم(ص) پيام خدا را به اهل بيت عليهم السلام رساند, اما كسى چيزى نگفت. امام حسين(ع) گفت: اگر اجازه بفرماييد من براى شما, ميوه انتخاب مى كنم. همگى گفتند: انتخاب تو را قبول داريم. امام حسين(ع) گفت: اى رسول خدا(ص) به جبرئيل بگوييد, ما خرماى بهشتى ميل داريم. پيامبر به فاطمه(س) اشاره كرد كه برخيز داخل اتاق شو و هر چه كه آنجاست بياور. فاطمه زهرا(س) در آن اتاق با سبدى بلورين كه با دستمال ابريشم سبزى پوشانيده شده بود روبه رو گشت. داخل سبد پر از خرماى غير فصلى بود. پيامبر رطبها را گرفت و ميان اعضا تقسيم كرد و خود دانه دانه در دهان امام حسن و امام حسين(ع) گذاشت. بحارالانوار, ج۴۳, ص۳۱۲.
نكته اى كه باعث شد تا روايت فوق را به طور كامل بياوريم, احترامى بود كه اهل خانه به نظر و راى امام حسين(ع) گذاشتند, به گونه اى كه همه پذيرفتند. آنچه امام حسين(ع) اراده مى كند, براى سايرين آماده مى شود. اين گونه ترتيب اثر دادن به راى و نظر اعضاى خانواده, شخصيت مستحكمى را براى افراد به ارمغان مىآورد.
اهميت دادن به نيازهاى طبيعى كودك
خواسته ها و نيازهاى كودك در عين حال كه بسيار محدود و معدود است, تا حد زيادى نيز طبيعى و فطرى است. نياز كودك به داشتن وسايلى براى بازى و سرگرمى يا ديدن حيواناتى از قبيل پروانه, گربه و … نيازهاى طبيعى او را تشكيل مى دهد, و بى ترديد بايد مورد توجه بزرگترها قرار گيرد. به هيچ وجه نبايد اين نوع تمايلات را كه برخاسته از فطرت پاك و كودكانه آنهاست, دست كم گرفت و با بى اعتنايى به اين امور, آنها را به امورى ديگر و دور از طبيعت كودك, دعوت كرد.
جريان زير, تاييدكننده اهتمام و توجهى است كه اولياى بزرگ دين به اين گونه امور به ظاهر بى اهميت داشته اند.
روزى عرب بيابانگرى, بچه آهويى را شكار كرد و آن را به عنوان هديه, خدمت پيامبر آورد, تا به بچه هاى فاطمه بدهد. امام حسن, حاضر بود. پيامبر اكرم(ص) آن را به وى داد. امام حسن(ع) مشغول بازى با بچه آهو شد. در همين ميان امام حسين(ع) وارد شد. وقتى كه ديد برادر بزرگش با بچه آهويى زيبا و دوست داشتنى مشغول بازى است, از او پرسيد: اين آهو را از كجا آورده اى؟ امام حسن(ع) نيز قضيه را براى برادرش نقل كرد. امام حسين(ع) خود را با سرعت به پيامبر رساند و پرسيد: اى رسول خدا(ص) بچه آهو را به برادرم حسن دادى ولى به من چيزى ندادى؟ چند مرتبه اين سوال معترضانه را تكرار كرد و آن گاه ساكت شد. نقل شده است در اين حال, آهويى به همراه بچه اش, خود به نظر پيامبر آمد تا امام حسين(ع) نيز قدرى با آن بچه آهو بازى كند. پيامبر آهوى مادر را دعا كرد. بحارالانوار, ج۴۳, ص۳۱۳.
منبع: تبیان
ثبت دیدگاه